Friday, May 27, 2011

برای سیمین بانوی شیرازی!

برای سیمین بانوی شیرازی! دردهایی جامانده در تاریخ...

آنموقع ها نمیدانستم این چه گنج با ارزشی ست! مدرسه که بودیم همیشه سر کلاس ادبیات برای من که از سر ذوقم درس هایش را جلو جلو میخواندم! به صفحه این داستان که می رسیدم، وقتی میدیدم خواندن متن ثقیلش برایم به تنهایی کمی مشکل است و هی باید آخر کتاب دنبال معانی لغات سنگین و اصطلاحات بومی بگردم، از خیر خواندش میگذشتم!
شاید کمتر کسی باشد که این درس را در کلاس ادبیات از یاد برده باشد!
سو وشون!

بعدها که کمی بزرگتر شدیم پشت لبمان سبز شد کم کم فهمیدیم این متن چه گنج گران و مانایی بوده است که ما از آن خبر نداشتیم! و ما در حق آن متن و نگارنده اش بی وفایی میکردیم...

امروز تصور اینکه یک زن ایرانی بخواهد دفتر شعری یا داستانی را منتشر کند، یک خاطره است نه یک آرزو! اما زمانی بود که تحقق این مهم همتی میخواست بلند، برای شکستن تلسم یک تقدیر ضعیفه شده در درازنای تاریخ! و کسانی بودند که جسورانه پای اینکار ایستادند و هزینه اش را دادند، خاصه فروغی که گناهش را سروده بود!

اما افتخار انتشار اولین رمان بقلم یک زن ایرانی، لایق هیچ کس به جز سیمین دانشور نشد! او به تشویق صادق هدایت، و فاطمه سیاح به این مهم دست یازید. و این فاطمه سیاح کسی نبود جز برادر زاده ی همان حاج سیاح معروف عصر مشروطه... هرچند که ذهنش اسیر ادبیات و سوسیالیسم واقعی! ِ روسیه شده و از اقطاب اروپای غربی و امریکا چیزی برنچید، اما اوهم از اولین زنانی بود که در دانشگاه به تدریس ادبیات پارسی پرداخت. که بسیاری از بزرگان من جمله پرویز خانلری از شاگردان او بودند و افسوس که بلندای عمرش به قدر بلندای بختش در تاریخ فرهنگ و ادب این سرزمین نبود و در 45 سالگی فوت کرد...
و بقولی سیمین بانو هم جز اولین زنان بزرگی بود که اتاق کار خود را از آشپزخانه و خیاط خانه جدا کرد...

انصافاً ما ایرانیها در قبال این مفاخر خود انسانهای بی وفایی هستیم، یادم است وقتی رسانه دولتی برای ساخت مستندی راجع به جلال به درب منزلشان رفته بود، حتی در را برایشان باز نکرد! که حق هم دارد! وگرنه کیست که نداند منزل این زوج پاتوق بسیاری از چهره های فرهنگی و ادبی و حتی انقلابی ما بوده است، از نیمایوشیج و شهریار بگیرید تا امام موسی صدر!

امروز وقتی نقل قولهای سیمین بانوی ادبیات معاصر ایران را میخواندم دلم گرفت! دلم گرفت از اینکه عمر دراز این بزرگان برای ما کوچکترها نعمت است و برای خودشان محنت.
سیمین بانو در سال 1328 دکترایش را گرفته! آنموقع نقشه ی سرقت من که هیچ! نقشه سرقت پدرم نیز از عالم ازل کشیده نشده بود! چندی بعد که این بانوی مفخر برحسب اتفاق با جلال آشنا میشود! در یک اتوبوس! در جاده ی شیراز! آنموقع ها شاید هیچوقت فکرش را نمی کرد سایه مردی که سال 1348 فوت کرد، آنقدر سنگین باشد که تاهنوز هم خانم دکتر سیمین دانشور را به عنوان "همسر جلال آل احمد" بشناسند! و این ظلم بزرگیست! در حق این بانوی گرانمایه!
باری ما هنوز هم بی وفاییم! هنوز هم...
حرفهایش را میخواندم! دلم گرفت! انگار دور از جان عزیزش! رسماً آرزوی وداع با این دار بی وفا را کرده بود! او گفته بود "دیگر طاقت دیدن فوت دوستانش را ندارد".

خاطرم هست در همان کتاب درسی بود حاوی بخشی از مناظره ی خسرو و فرهاد در منظومه ی گرانسنگ و گنجینه ی گنجوی! در ابتدای این مناظره ابیاتی بود که همیشه فهمشان برایم مشکل بود! در آن درس وقتی نظامی از قول خسرو از نام و کنام و کار و بار فرهاد میپرسد که:

نخستین بار گفتش کز کجایی؟
بگفت از دار ملک آشنایی!

بگفت آنجا به صنعت در چه کوشند؟
بگفت اندُه خرند و جان فروشند!

بگفتا جان فروشی در ادب نیست!
بگفت از عاشقان این در عجب نیست!

باری اندُه خرند و جان فروشند! این هم از آن چیزهایی بود که آنموقع نمی فهمیدم، اما تنهایی سیمین بانو و وفای او جلال به من فهماند که اندُوه خرند و جان فروشند یعنی چه! باری ماجرا هنوز هم ماجرای بی وفایی ست!
جایی از او در باره مراودات جالب جلال با دوستانش میخواندم، که وقتی امام موسی صدر به منزلشان آمده از دیدن هیبت این مرد روحانی مسروقه به جذابیت چهره اش ازعان میکند! و حسادت را در چشمان دیگری [...] برمی انگیزاند!
اگر اشتباه نکنم، در ویژه نامه ای که هیوا مسیح برای نیما در "گوهران" درآورده بود، در مصاحبه با این نشریه وقتی حرف از تنهایی نیما به میان آمد، سیمین بانو حرفی زد که مرا ساعت ها به فکر فرو برد! حرفی بود حاوی یک حقیقت! حقیقتی که فقط زنها می توانند آنرا بفهمند! و آن این بود:

     نیما یک آیدا کم داشت!

ادامه مطلب

Saturday, May 21, 2011

در ذم ناقدان خاتمی از بالاترین تا پائین ترین


شاید آنطور که سیدخندان خصمانه در دههء شصت بر بازرگان تاخت هرگز گمان نمیکرد، بیست و اندی سال بعد خود او هم در مقام سیاست ورزی اصلاحگرا به سازش با دولتی متهم شود که پشیزی برای مخالفان و مستهزئانش ارزش قائل نیست.

خاتمی امروز به مثابه همان فولکس واگنی ست که میخواهد آهسته و پیوسته پیش برود و جماعت آنارشیست و رادیکال ِ فحاش در حکایت همان بولدوزر را دارند که کاری جز تخریب و زیر و رو کردن ندارند.*

من نمی خواهم برای خاتمی آبرو بخرم و بگویم دوستان رادیکال یا آنارشیست یا هرچی، لطفاً آهسته تر فحش بدهید که نامحرمان نشنوند چه اینکه نامحرمان خود را به نشنیدن زده اند.

من نمیخواهم بگویم خاتمی همان کسی ست که در دوران زعامت او برجماعت اصلاح طلب چونان مجالی مهیا کرد که در زمانی که سحابی (که خدایش شفا دهد) با آن موی سپید به جرم «پر رویی» در زندان افتاد و دگراندیشان به جرم تخالف اندیشه و رای خود با مبادی ومبانی نظام کشته میشدند، چنان فضایی مهیا ساخت کسی همنام سمبل نظام  لقب «عالی جناب سرخپوش» را به بیخ ریشه نداشته ی آن نماد وا رقته ببندد، پس نقدش نکنید. چرا که خاتمی خود کسی بود که با تساهل مصدق وارش در قبال ناقدان خویش نقد لامحال و علنی از رئیس جمهور را باب کرد...

من نمیخواهم بگویم خاتمی هموست که همگان از دوست و دشمن (البته دشمنانی که حرف حساب را میزنند و میفهمند یا در مثل عوام سرشان به تنشان می ارزد) از ایرانی انیرانی به او احترام میگذارند و به آبروی و پایگاه اجتماعی او غبطه می خورند، چرا که آدم نکته دان میداند که گنجاندن سیاست ورزی و آبرومندی در یک ظرف کار هر بز و یا گاوی نیست. این را وقتی میتوان فهمید که در بستن کابینه اش حتی از موتلفه نیز نظر خواست و حتی با حضور در کنگره آن تکریم و تحسین شد...

من نمیخواهم بگویم خاتمی همان عزیز کرده ی نظام است که جلوی سقوط نظام را گرفت، چنان که باهنر در لفافه گفت 2خرداد زلزله ی 5ریشتری بود که از یک زلزله 8ریشتری جلوگیری کرد - که به زعم نگارنده نکرد- چراکه زلزله سهمگین 88 که پس لرزه های آن تاهنوز هم ادامه دارد، نشان داد زلزله ای که قرار بر آمدن داشته باشد، میآید حال باخاتمی یا بی خاتمی

من نمیخواهم بگویم خاتمی با ان حرفهای ماتأخرش آهنگ نادیده گرفتن خونهای ریخته شده و ظلمهای روا رفته را سرداده، چراکه یکی از معلول های عرائض اخیر خاتمی همان کسانی ست که در حق شان ظلم رفته.

من نمیخواهم بگویم خاتمی با آن حرفهایش قصد بیمه کردن آتیه ی خود در آینده ی جمهوری اسلامی داشته. چراکه خاتمی هموسط که در میان داد و فغان های چپ و راست به فکر مردمانی ست که بیشترینه ی ظلم و آسیب بر ایشان می رود، و این ازآنروست که خاتمی آنچه برای ما نسل مان آرزو می بیند برای خویش خاطره ای میداند و در همه ی آرمان خواهی سوداپردازی آروزهای محال در عرصه ی مجاز به واقعیت و آنچه که هست می اندیشد و نه آنچه دلش میخواست باشد

من تنها و تنها میخوایم بگویم آنان که خود را زخم خورده ی فقدان دمکراسی می بینند، هنوز استبداد زده اند و تاب تحمل رای مخالف خیال خویش را (فارغ از خام یا پخته بودن) آن ندارند، این دوستان که آمال و ارزش هایشان را در میانه ی منافع ارباب قدرت منتفی و تحریم شده میپندارند اینگونه برخاتمی و گاه بر مقدسات موهنانه می شورند، تا نشان دهند ما جماعت ایرانی هنوز که هنوز است استبداد زده ایم و مشکل نه حکام که خودمائیم. وگر خاتمی مظروفی ست که در ظرفی معین قرار میگیرد، و در میانه ی تبلیغات 88 گفت «ملت می بایست پیش و بیش از آنکه فرد را انتخاب کرده باشد، راه را انتخاب کند» و آنگونه از خیر یا شر کاندیداتوری برای ریاست جمهوری گذشت. خاتمی در دل این نظام خاتمی  شد و هنوز که هنوز است آنچه راکه اصلح میداند بقای نظام است. چراکه او معتقد به تلفیق دین و دمکراسی و تعین جایگاه خدا در مقابل حق مردم است. و با اندیشه ی مصحّح دمکراسی و تعدیل منطق و عقلانیت و واقع گرایی باید دانست که صرفاً و صرفاً آنچه اسلام نامیده میشود نمی تواند محقق در جمهوری اسلامی باشد. بقول سیدجمال الدین همدانی «اسلام یک چیز است و مسلمان یک [یا هزار چیز و ناچیز] دیگر»

القصه آنکه خاتمی چه عزم تحصیل قدرت و کسب مقامی در چارچوب مشروع داشته باشد و چه نداشته باشد کسانی مترصد بهانه جویی راه توشه راه خود میکنند،
گذشته از اینهاهمان مغرضان که بخش های مهم دیگر ِ حرفهای خاتمی را نشنیده و ندیده میگیرند، حود میدانند که راهی دیگر برای تحقق خواسته هایشان ندارند
و به آنان که تنها رهبری را واجد تظلم خواهی می می بینند باید گفت خودفریبی و ریاکاری  دورویی و ددمنشی ست اگر بگوییم به مردم ظلمی نشده است
باری خاتمی اگر هنوز به آنجا که بازرگان گفت «آخرت و خدا؛ هدف از بعثت انبیاء» - درست یا غلط- نرسیده است، اما میداند که بقول بازرگان فقید: « آزادی نه گرفتنی ست ، نه دادنی, آزادی یادگرفتنی ست»

ادامه مطلب
 
ساخت سال 1388 سکوت.قدرت گرفته با بلاگر تبدیل شده به سیستم بلاگر توسط Deluxe Templates. طراحی شده بوسیله Masterplan. . بهینه شده برای سیستم فارسی مجتبی ستوده